Zabytek miesiąca Muzeum Początków Państwa Polskiego

Toporek żelazny, Gniezno, podgrodzie III, wczesne średniowiecze (X-XIII w.)

Jednym z cennych zabytków, pozyskanych w trakcie przedwojennych badań wykopaliskowych na III gnieźnieńskim podgrodziu, jest ten oto żelazny toporek. Pomimo tego, że jest on znacznie uszkodzony, możemy go zakwalifikować do odpowiedniej grupy toporów, co pozwala nam go ogólnie wydatować na XI-XIII w. i określić pierwotną funkcję.

Żelazna część topora (czyli żeleźce) posiada smukły kształt, przy czym wąska szyjka przechodzi w szerokie, asymetryczne ostrze; obuch jest zaokrąglony. Zabytek posiada niewielkie rozmiary: długość całkowita wynosi 11,8 cm, zachowana długość ostrza – 6,2 cm.

Przyjęto w literaturze naukowej, że wymiary toporów pozwalają nam określić ich funkcję. Okazy o długości do 10 cm to toporki miniaturowe, które mogły pełnić m.in. funkcję zabawek, przedmiotów magiczno-religijnych czy wyznaczników statusu pochowanych z nimi osób. Topory o rozmiarach od 10 do 15 cm uważa się za okazy o charakterze bojowym natomiast o długości w granicach 15-22 cm uznaje się za narzędzia. W ramach tej klasyfikacji okaz gnieźnieński możemy uznać na zabytek o charakterze militarnym i traktować jako pośrednie potwierdzenie przebywania na podgrodziu przedstawicieli elity, np. członków drużyny książęcej.